TÜDEF; “FAKIBABA EKMEĞİMİZ ELDEN GİDİYOR.”
“KONYA’DAKİ ‘ULUSAL EKMEK ÇALIŞTAYI’ NDA BİR TEK
TÜKETİCİ KONUŞMUYOR.”
“EKMEK POLİTİKASINI YİNE UN SANAYİİ, GIDA KATKICILARI VE
FIRINCILAR BELİRLEYECEK...”
“TÜKETİCİNİN TEMEL İHTİYAÇLARININ KARŞILANMASI HAKKI VE
SESİNİ DUYURMA HAKKI NE OLACAK?”
“Bir ülkede eğer ekmeğin kilosu 2,4 ila 5 Lira arasında
satılıyorsa; o ülkede tüketici haklarından söz
edilebilir mi ?...”
Ekmek gibi milyonları ilgilendiren temel ihtiyaç
maddesinde hakkaniyetli bir düzen isteniyorsa
tüketicinin sesine kulak verilmelidir”
Ekmeğe etiket koymaya, toz toprak içerisinde her türlü
hijyen koşullarından uzak satılmakta olan sağlıksız
ekmeği poşete sokmaya yetkililerin gücü yetmemektedir.
Fırıncı lobisinin baskılarıyla sık sık ekmek kodeksiyle
oynamakta, böylece ekmeğe gizli zam yapılmakta,
fırıncının verimsiz ve hesapsız üretimini tüketiciye zam
olarak yüklenmektedir.”
TÜDEF’i sadece ‘adet yerini bulsun’ diye çağırıp,
ekmekte tüketici haklarını dile getirmesine olanak
tanımıyan bu çalıştay asla ‘ulusal’ olamaz ve
milyonlarca tüketicinin hakkını koruyamaz. Dolayısıyla
bu anlayışı tepkiyle karşılıyor ve çalıştaya konu
mankeni olarak katılmayı reddediyoruz.”
Tüketici Dernekleri Federasyonu (TÜDEF) 27-28 Mart
tarihlerinde Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca
Konya’ da düzenlenen Ulusal Ekmek Çalıştayı’ na
konuşmacı olarak davet edilmemesi üzerine yazılı bir
açıklama yaptı. Genel Başkan Hasan Atak imzasıyla
yapılan açıklamada şöyle denildi: “Bakanlıkça “Ülkemizde
ekmek üretimi, satışı ve tüketiminin mevcut durumunu
değerlendirmek ve geleceğe yönelik yol haritası
belirlemek üzere Ulusal Ekmek Çalıştayı düzenlenerek
ekmeğin her yönüyle ele alınması hedeflendiği
belirtilmektedir. Bu bağlamda çalıştaya tüketiciler
adına TÜDEF dinleyici olarak davet edilirken ilgili
sektör temsilcileri olan fırıncı oda ve federasyon, un
sanayi ve gıda katkı maddeleri sanayicilerinin çeşitli
oturumlara konuşmacı olarak katıldığını görülmektedir.
Çalıştayın özellikle 2. günü ele alınacak olan Mevzuat,
Sorunlar ve Çözüm Önerileri bölümünde; ekmek gibi temel
bir gıda maddesinde milyonlarca tüketicinin, fiyattan
hijyene, kodeksten, ilgili yasa ve yönetmeliklere kadar
uzanan bir çeşitlilikte sorunları bulunmaktayken; ilgili
sektör temsilerine bolca söz verildiği, bu söz hakkının
tüketicileri temsilen TÜDEF’den esirgendiği
görülmektedir. Bu durumda sayın Gıda Bakanımız Eşref
Fakıbaba’ ya tüketicinin, vatandaşın temsil edilmediği
bir çalıştayda belirlenecek olan politikalarla
‘ekmeğimiz elden gidiyor’ diye sesleniyoruz. Dar ve
sabit gelirli, asgari ücretli, işsiz, açlık sınırının
altında geçinmeye çalışan milyonlarca tüketicinin temel
besin maddesi ve tüketici hakkı olan ekmek konusunda
milyonları ilgilendiren asıl sorunun Tüketici Hakları ve
Tüketicinin Korunmasıdır. Bu haliyle Evrensel Tüketici
Haklarından olan, tüketicinin Temsil Edilme ve Sesini
Duyurma Hakkını dikkate almamaktadır.”
Çalıştaya konu mankeni olarak katılmayı reddediyoruz
TÜDEF açıklamasında devamla; “Bir ülkede eğer ekmeğin
kilosu 2,4 ila 5 Lira arasında satılıyorsa; o ülkede
tüketici haklarından söz edilebilir mi ? Ekmek gibi
milyonları ilgilendiren temel ihtiyaç maddesinde
hakkaniyetli bir düzen isteniyorsa tüketicinin sesine
kulak verilmelidir. Ekmeğe etiket koymaya, toz toprak
içerisinde her türlü hijyen koşullarından uzak
satılmakta olan sağlıksız ekmeği poşete sokmaya
yetkililerin gücü yetmemektedir. Fırıncı lobisinin
baskılarıyla sık sık ekmek kodeksiyle oynamakta, böylece
ekmeğe gizli zam yapılmasına ve ekmeğin on gram ve
katlarıyla üretilmesine olanak sağlanmaktadır. Peki
ekmek fiyatlarını on gram on gram kim takip
edebilecektir? Fırıncılar Federasyonu ‘Hazirana kadar
ekmeğe zam olmayacaktır’ derken, bu gücü nereden
almaktadır? Tüketici, her mahallede açılan, eksik
kapasiteyle çalışan, karadüzen, fırın ve fırıncıların
verimsiz ve hesapsız üretimini zam olarak yüklenmeye
mahkum mudur? Peki fırıncı odasınca belirlenip dayatılan
ekmek tarifelerine temsil edilme hakkı doğrultusunda
tüketicinin de müdahil olacağı objektif ve hakkaniyetli
bir fiyat politikası ne zaman belirlenecektir? İşte
TÜDEF olarak milyonlarca tüketici açısından bu çalıştay’
da bunları söylememize olanak tanınmamıştır. TÜDEF’i
sadece ‘adet yerini bulsun’ diye çağırıp, ekmekte
tüketici haklarını dile getirmesine olanak tanımıyan bu
çalıştay asla ‘ulusal’ olamaz ve milyonlarca tüketicinin
hakkını koruyamaz. Dolayısıyla bu anlayışı tepkiyle
karşılıyor ve çalıştaya konu mankeni olarak katılmayı
reddediyoruz.”
Basınımıza ve kamuoyuna saygıyla duyurulur.
Hasan ATAK
Genel Başkan
Ek:
Çalıştay Programı
BASIN AÇIKLAMAMIZIN
İNTERNETTEKİ YANSIMALARI
https://www.tarimdanhaber.com/haber/gida/konyadaki-ekmek-calistayinda-tuketiciye-soz-verilmedi//
http://www.baskentgazete.com.tr/ekonomi/fakibaba-ekmegimiz-elden-gidiyor-h11458.html
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
27-28 MART 2018ULUSAL EKMEK ÇALIŞTAYI
TÜDEF GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ/ KONYA
Türk Gıda Kodeksi Ekmek Ve Ekmek Çeşitleri Tebliği
Tüketici Haklarına Aykırıdır:
1 Aralık 2017 Tarih/302571 sayılı Resmî Gazete’ de
yayınlanan Türk Gıda Kodeksi Ekmek Ve Ekmek Çeşitleri
Tebliği (TEBLİĞ No: 2012/2)’nde Değişiklik Yapılmasına
Dair Tebliğin (TEBLİĞ No: 2017/23) 2. madde ile degisik
5/1-ç 2 bendi“Ekmek, kepekli ekmek, tam buğday unlu
ekmek, tam buğday ekmeği ve ekşi hamur ekmekleri en az
200 gram ağırlıktan başlayarak 10’ar gram arttırılmak
suretiyle piyasaya arz edilir.” şeklinde yeniden
düzenlenmiştir. Anayasamızın 172. maddesinde belirtilen
esaslar ve Evrensel Tüketici Haklarının tesisi açısından
evrensel hukuk normları doğrultusunda “zayıf taraf” olan
Tüketicinin Korunması ilkelerine aykırıdır.
Şöyle ki:
1-) Ekmek, ülkemiz insanının en temel besin maddesidir.
Türkiye’ de bölgelere göre de değişmekle beraber
özellikle yoksulluğun fazla olduğu yerleşim yerlerinde
daha fazla tüketilmektedir. Türkiye’ de özellikle dar ve
sabit gelirli tüketici başta olmak üzere halkımızın en
önemli besin kaynağı ve temel gıdası olan ekmek,
ülkemizde her gün ortalama 85 milyon üretilmekte, kişi
başına ise günlük 300 gr ekmek tüketilmektedir. Günlük
üretilen ekmeğin 5 milyon kadarlık bir kısmı ise israf
edilmektedir. İsraf edilen ekmeklerin % 60 civarındaki
bir kısmı, fırınlarda fazladan üretilmiş veya uygun
olmayan ekmeklerden kaynaklanmaktadır (1).
Bununla birlikte, kamu oyuna yansıyan haberlerden bir
kısım fırıncı lobisinin çalışmalarıyla, ekmeğin
gramajının küçültülmesini “Tüketicinin talep ettiği” ve
”İsrafın önüne geçilmesi” bahane edilerek (2,3).
değişitirilen ekmek tebliğ ile eskiden alt sınır olarak
250 gramdan başlayarak 50’ şer gram olarak üretilen
ekmek, 01.01.2018 tarihinde yürürlüğe giren yeni tebliğ
ile artık 200 gramdan başlayarak 10’ ar gram
artırılabilecektir.
Bu duruma tepki gösteren Tüketici Dernekleri Federasyonu
(TÜDEF) ise yaptığı açıklamalarda “Tüketicilerin 200
gram ekmek istemedikleri ve en temel gıda maddeleri olan
ekmek gramajlarıyla bu kadar oynanması nedeniyle TÜDEF’
e bağlı derneklere yoğun olarak endişelerini
ilettiklerini”; “Ekmeğin, 200 gramdan başlayarak 10 gram
ve katları olarak üretilebilmesiyle fiyatları
değiştirmeden 10 gram 10 gram düşürerek gizli zam
yapabileceğini.” bildirimiştir (4,5). Nitekim,
tebliğin yürürlüğe girdiği tarih olan 1. Ocak Aralık
2018 tarihinin hemen ardından; Ankara, Adana, Mersin ve
Adana’ da olduğu gibi 250 gramı 1TL olan ekmek 200 grama
düşürülerek satılmaya başlanmıştır (6).
2-) Basit bir matematik hesabı yapılırsa; 250 gr. Ekmek
1 lira yani 1 kilo ekmek 4 TL. Zammı örtbas eden sözde
“ekmek israfına gramaj israfı” na göre ise; 200 gr ekmek
1 lira 1 kilo ekmek 5 liraya tekabül eder. Sonuç olarak
yukarıda anılan önemli bazı illerimizde kodeks
değişikliği nedeniyle ekmekte gramaj düşürülerek, fiyat
sabit tutularak ekmek fiyatlarına %25 gizli zam
yapılmıştır.
3-) Dava konusu tebliğ ile ekmeğin, 200 gramdan
başlayarak 10 gram ve katları olarak üretilebilmesine
olanak tanınması ekmeğin kalitesini de etkileyecek ve
ayrıca maliyeti ve israfı artıracak ve 10 grama kadar
artırılıp düşürülecek olan ekmek fiyatlarının özellikle
tüketici açısından takibi zorlaşacak, denetimi adeta
olanaksız hale gelecektir.
Zira, TÜDEF Bilim Komisyonu Görüşüne Göre;
• Ekmekte gramaj azaldıkça maliyet artar.
• Ekmekte gramaj azaldıkça kalite olumsuz yönde
etkilenir ve bayatlama hızı artar. Bu nedenle israf
artar.
• Ekmekte çok eski dönemlerden beri gramaj eksikliği
şeklinde hile yapılmaktadır. Gramaj eksikliği durumunda
uygulanacak cezalar konusunda birçok Osmanlı Padişah
fermanı bulunmaktadır. Bu nedenle ekmek gramajı o
dönemlerde bile sabit tutulmuş ve kontroller böylece
sağlanmıştır.
• Ekmek gramajı enflasyon nedeniyle sıklıkla
değiştirilirse tüketicinin ve tüketici derneklerinin
gramajı ve gramajda yapılacak hileleri takip etmesi
zorlaşacak hatta imkânsız hale gelecektir.
• Mevcut olan mevzuatta ekmek gramajı eksik olduğunda
ceza uygulaması konusunda belirli toleranslar
uygulanmaktadır. Bununla ilgili bilgiler aşağıda
verilmiştir. Ekmek gramajları 10 gram aralıklarla
değiştirildiğinde bu tolerans değerleri üst üste
çakışacağı için kontrollerin ve gramaj eksikliğinde ceza
uygulamasının yapılması zorlaşacak hatta imkânsız hale
gelecektir.
Nitekim; Hali hazırda 2.1.2018 tarihinde yayınlanan
Hürriyet Gazetesi’ nin haberine göre 250 gram ekmek 190
grama kadar düşebilmekteyken; ekmeğin gramajının
küçültülüp 10’ ar gram artış ve eksilişinin takibini
yapabilmek hemen hemen hiç mümkün olmayacaktır (7).
4-) Aynı konuda 2.12.2017 tarihinde Hürriyet Gazetesi’ne
açıklama yapan İstanbul Ekmek Fırıncıları Sanatkarları
ve Ekmek Satıcıları Esnaf Odası Başkanı Fahri Özer ile
Ekmek Sanayii İşverenleri Sendikası Yönetim Kurulu Genel
Sekreteri Cihan Kolivar ise söz konusu kararın sanayi
tipi fırınlar ve Türkiye Fırıncılar Federasyonu Başkanı
Halil İbrahim Balcı’nın lobisi sayesinde alındığını
ileri sürmüş ve ekmeğin gramajının düşürülmesine karşı
olduklarını dile getirmiştir. Fahri Özer, “200 gramlık
ekmeği yapabilecek fırın sayısı çok az. Yüksek
kapasiteli tünel tabir edilen fırınların işine gelen bir
uygulama. Küçük fırınlarda 200 gramlık ekmekle kalite
düşer, israf artar. Çünkü küçük fırınların pişirme
hücreleri 200 grama göre yapılmamış. Bakanlık bu kararı
alırken sadece federasyonu dinlememeliydi. Ankara’dan
İstanbul’daki gramajı belirlemeye çalışıyorlar”
demiştir. Cihan Kolivar ise bu açıklmasında açıkça
“Alınan kararın tüketici tarafından da kafa karışıklığı
yaratacağını” da açıkça ifade etmiştir (8).
5-) Örneğin; bu yeni uygulama ile ekmeğin 200 grama
düşürüldüğü Ankara , Mersin, Antalya ve Adana’ da her
gün evine 250 gramlık üç ekmekten 750 gram ekmek alan
bir tüketici yeni uygulama ile 750 gramlık ekmek
ihtiyacı için 200 gramlık dört ekmekten 800 gram ekmek
almak zorunda kalacak ve 50 gram ekmeğin israfına yol
açmakla kalmayıp bu durumda tüketicinin evrensel bir
tüketici hakkı olan “Ekonomik Çıkarların Korunması”
hakkı da ihlale uğrayacaktır.
Yukarıdaki gerekçelerle anılan tebiği değişikliğinin
iptali gerekir.
Temel Gıda Maddesi Olan Ekmek Fiyatlarının
Belirlenmesinde Tüketici Temsiliyeti Sağlanmalıdır:
Halihazırda yeni düzenlemeye göre ekmek fiyatları; Tarım
İl Müdürlüğü, Ticaret İl Müdürlüğü, Büyükşehir
Belediyesi, Ticaret ve Sanayi Odası (TSO) , Fırıncılar
Odası'ndan oluşacak komisyonun kararı Türkiye Fırıncılar
Federasyonu'na gönderilecek. Onların da görüşü
alındıktan sonra Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'na sunulup
onay alınacak. Bu onay TSO ve Esnaf ve Sanatkarlar Odası
Birliği tarafından ilan edildikten sonra fiyatlar
yürürlüğe girecektir.
Oysa burada eksik olan taraf, özellikle halk tipi
ekmeğin temel gıda olarak Tüketici Hakkı olması
nedeniyle tüketici temsiliyetidir. Son olarak Maliye
Bakanlığı başkanlığında oluşturulduğu duyumları alınan
konuyla ilgili çalışmalarda bu konu dikkate alınarak
tüketici temsiliyeti sağlanmalıdır.
Diğer yandan; Ulusal Gıda Kodeksinde Gıda Sanayicileri
temsil edilirken, 80 milyonu temsilen Tüketici Örgütü
temsilcisi yoktur. Bu eksiklik ivedilikle
giderilmelidir.
Ekmek Kalitesi Ve Ekmekte Etiketleme, Paketleme Ve
Hijyen Sorunu Önlenmelidir:
Ülkemizde genel olarak kara düzen çalışan fırınlardaki;
un, malzeme, işçilik, hijyenve kalitesinin ne derecede
denetlendiğini söylemek de pek mümkün değildir. Öte
yandan gün geçmiyorki medyada; içinden çivi, tel, jilet
vb. benzeri yaşamsal tehlike oluturan ekmek haberi
çıkmasın. Türkiye’ de son tebliğ ile gündeme gelen 200
gramlık ekmeği ülkemizde yapabilecek fırın sayısı çok
az. Bu yüksek kapasiteli tünel tabir edilen fırınlar
için olası.Ancak, geneli oluşturan küçük fırınlarda 200
gramlık ekmek yapılırsa kalite düşer, israf artar. Çünkü
küçük fırınların pişirme hücreleri 200 grama göre uygun
değildir.
Diğer yandan ekmek sevkiyatında sorun vardır. Özellikle
sabahları açık kasalarda bakkal, bayii, lokanta vb.
yerlerin kapısına bırakılmakta; toz toprak içerisinde,
kedi, köpek gibi hayvanların tasalluta maruz
kalmaktadır. Bu bağlamda ekmek nefes alan ambalajlarda
satılmalıdır. Yine, ekmeğin etiketli olmaması halinde
ayıplı bir ekmekten zarar gören tüketici ayıbı
kanıtlayamamaktadır.
Bu durumda 200 gram ekmek üretiminden dönülmeli;
tüketicinin sağlık ve güvenlik hakkı doğrultusunda
ekmekte etiketleme ve ambalajlama gerçekleştirilmelidir.
Ekmek Üretimi Yeniden Düzenlenerek Planlanmalıdır:
Ülkemizde neredeyse her mahalleye bir fırın düşmektedir.
Bir oda başkanı ekmek fiyatlarındaki artışın nedenini
"Fırınların yüzde 30 kapasite ile çalışması, 250 fırın
olması gerekirken bu rakamın 500 olması. Bu da pastanın
bölünmesine ve fiyatın artmasına neden oluyor" şeklinde
açıklıyor. Böylece bu başıboş verimsizliğin faturası
tüketiciye çıkarılmış olup ekmeğin kilosu yurt genelinde
5 liraya yükseltiliyor (9).
Bu durumda fırıncı örgütleri her fırsatta bu
verimsizliğin faturasını tüketiciye zam olarak çıkarmak
yerine, kamu ile işbirliği içerisinde bir üretim
planlaması yapmalı; fırıncı esnafını bir araya getirip
kooperatifler kurarak tıpkı Halk Ekmek Fabrikaları gibi,
modern, entegre tesisler kurulmasına ön ayak olmalı;
devlet ise bu konuda gereken teşvikleri vermelidir.
Cezalar Artırılmalı, Denetimler Genişletilip
Sıklaştırılmalıdır:
Cezalar caydırıcı olacak şekilde artırılmalı, denetimler
genişletilip sıklaştırılmalıdır. Gerekirse tüketici
dernekleri fahri olarak devreye sokulmalı ve derneklerin
akredite laboratuvarlardan ücretsiz yararlanmaları
sağlanmalıdır. Bunun için gerekli yasal ve yönetsel
altyapı oluşturulmalıdır.
Ekmekte Unun Yararlı Kepek, Ruşeymi Gibi Kısımların
Kullanımı Sağlanmalı; Zararlı Katkı Maddeleri İsraf
Önlenmeli, Tüketici Bilincinin Artırılması Hakkında
Gerekli Çalışmalar Ve İşbirliği Yapılmalıdır:
Ekmekteki yararlı kepek, buğdayın özü “ruşeym” dir. En
faydalı yanı E vitamini deposu olmasıdır. Ancak bunlar
sofraya gelmiyor, ekmeğe, una konulmuyor. Yine “kepek”
ekmekten ayrılıyor. Bu yararlı maddelerin ekmeğe
konulması için gerekli çalışmalar yapılmalıdır.
Genelde gıdanın raf ömrünü artırmak amacıyla ürünlere
ilave edilen katkı maddelerine karşı ise kimi
tüketicilerin gittikçe artan haklı çekinceleri
bulunmaktadır. Ancak ister paketli olsun, ister paketsiz
satılsın çoğu ekmeklerde kullanılan katkı maddelerinin
detay bilgileri yer almamaktadır. Bu da tüketiciyi zor
durumda bırakmaktadır. Halbuki etiket bilgileri hem
yasal olarak, hem etik olarak tüketicinin en tabii hakkı
olmak zorundadır. Ancak, bu sonuçta tüketicinin
bilinçsizliği ve ilgisizliği, üreticinin bencilliği ve
ilgili kurumların denetimsizliği müştereken rol
oynamaktadır. Ekmek üretiminde katkı maddelerinin
azaltılması, doğal ekmek üretiminin; katkısız, ekşi
mayalı ekmek üretiminin teşvik edilmesi sağlanmalıdır.
Ekmek konusunda tüketicinin bilinçli, sağlıklı ekmek
tüketmesi ve ekmek israfının önlenmesi için ilgili kurum
ve kuruluşlarca tüketici örgütleriyle işbirliği
içerisinde gerekli çalışmalar yapılmalıdır.
Kaynaklar
1. http://www.zmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=28935&tipi=24&sube=0
2. http://www.hurriyet.com.tr/son-dakika-ekmek-fiyatiyla-ilgili-flas-aciklama-40646882
3. http://www.hurriyet.com.tr/ekmegin-gramaji-ve-fiyatina-israf-ayari-40640554
4. http://www.ankahaber.com.tr/ekonomi/tudeften-gida-bakanligina-ekmek-uyarisi-maliyet-artisi-h39211.html
5. http://www.tudef.org.tr/haberler/basinaciklamalari.2017.12.02.html
6. http://www.sozcu.com.tr/2018/ekonomi/ekmekten-50-gram-caldilar-2171762/
7. http://www.hurriyet.com.tr/ekmek-oyununa-dikkat-firina-gidince-250-gram-eve-gidince-190-gram-40697572
8.http://www.hurriyet.com.tr/ekmek-kavgasi-iptal-icin-dava-acacaklar-yeni-yilda-ekmek-40665635
9.http://haberciniz.biz/bakan-zam-yok-dedi-ama-kocaeli-ve-istanbulda-ekmek-fiyatlari-artti-3654635h.htm.
|